Điều trị ung thư bằng liệu pháp sử dụng tế bào giết tự nhiên NK (NK cell-based immunotherapy for cancers)

Điều trị ung thư bằng liệu pháp sử dụng tế bào giết tự nhiên NK (NK cell-based immunotherapy for cancers)

Sử dụng liệu pháp miễn dịch ức chế chốt chặn (immune checkpoint immunotherapy) để đánh vào các thụ thể ức chế trên tế bào bạch cầu lympho T, trở thành một khám phá lớn trong liệu pháp miễn dịch chống ung thư, từ đó mở ra một hướng đi mới trong liệu pháp miễn dịch chống ung thư.

Mặc dù vậy, hiệu quả lâm sàng của các phương pháp miễn dịch trị liệu dựa trên tế bào lympho T (T cell-based immunotherapy) cho thấy rất nhiều giới hạn, bao gồm việc các tế bào T gây độc không thể nhận diện và giết các tế bào ung thư không biểu lộ phân tử HLA-I.

Trong tình thế trên, phiên bản của tế bào T gây độc trong hệ miễn dịch tự nhiên, tế bào giết tự nhiên NK, cho thấy năng lực kiểm soát các tế bào ung thư không biểu lộ phân tử HLA-I.

Tế bào NK là một tế bào miễn dịch tự nhiên có khả năng đưa ra lựa chọn giết hoặc không giết một tế bào bất kì dựa trên sự cân bằng của hai nhóm tín hiệu (hoạt hóa và ức chế) thông qua các thụ thể hoạt hóa (activating receptors) hoặc ức chế (inhibitory receptors) biểu lộ trên tế bào NK. Sở dĩ tế bào NK không giết tất cả các tế bào bình thường trong cơ thể bởi tất cả tế bào này đều biểu lộ phân tử HLA-I, vốn là phối tử ức chế đối với tế bào NK. Vì thế, nếu tế bào bị nhiễm vi rút hoặc không biểu lộ phân tử HLA-I (trong một số tế bào ung thư), chúng sẽ trở thành đối tượng để tế bào NK tiêu diệt.

Thật vậy, trong những năm qua, tế bào trị liệu ung thư dựa trên tế bào NK nổi lên là một hướng tiếp cận điều trị hứa hẹn đối với khối ung thư đặc và bệnh máu ác tính.

Tuy nhiên, về lý thuyết các tế bào ung thư mà biểu lộ phối tử dành các phân tử ức chế  như PD-1, CTL-4, TIM-3, LAG-3, TIGIT, CD96 biểu lộ trên tế bào NK (giống như tế bào T gây độc) thì cũng có thể biến tế bào NK ‘mệt mỏi’ tương tự như tế bào T gây độc.

Thực tế, có những nghiên cứu cho thấy tế bào NK từ người bị ung thư biểu lộ phân tử PD-1 và việc sử dụng liệu pháp miễn dịch ức chế chốt chặn (Immune checkpoints, ICs) cho thấy tăng cường chức năng của tế bào giết tự nhiên NK trên các bệnh nhân ung thư với tình trạng kháng tế bào T gây độc (do không biểu lộ HLA-I).

Do đó truyền tế bào NK tự thân kết hợp với các thuốc ức chế chốt chặn (ví dụ như thuốc kháng thể đơn dòng kháng PD-1) sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên kháng ung thư, đặc biệt đối với nhóm tế bào ung thư không biểu lộ HLA-I.

Mặt khác, có khả năng xảy ra tình huống một số tế bào ung thư đồng biểu lộ HLA-I (ức chế tế bào NK) và các phối tử đối với thụ thể ức chế (PD-1, CTL-4, v.v. ) (ức chế tế bào T gây độc và tế bào NK có biểu lộ thụ thể dành cho các phối tử này) trốn thoát sự truy quét của tế bào NK và T gây độc. Đối với tình huống này, việc đánh chặn vào con đường tín hiệu HLA-I/ thụ thể ức chế của tế bào NK (inhibitory receptors:KIR2D, NKG2A) như sử dụng kháng thể đơn dòng kháng thụ thể KIR2D (anti-pan-KIR2D, lirilumab) và kháng thụ thể NKG2A (anti-NKG2A, monalizumab) đang được nghiên cứu thử nghiệm để tăng cường khả năng kháng ung thư của tế bào NK đối với chỉ riêng các tế bào ung thư có biểu lộ HLA-I (HLA-I + tumor cells) .

Ngoài ra cũng có thể kết hợp các thuốc kể trên (anti-pan-KIR2D; anti-NKG2A) với thuốc kháng thể đơn dòng kháng PD-1, CTL-4, v.v. để giải phóng  các chốt chặn của cả miễn dịch tự nhiên và thích ứng chống ung thư.

Nguồn :

Minetto, P., Guolo, F., Pesce, S., Greppi, M., Obino, V., Ferretti, E., … Marcenaro, E. (2019). Harnessing NK Cells for Cancer Treatment. Frontiers in Immunology, 10(December), 1–10. https://doi.org/10.3389/fimmu.2019.02836

Biên dịch: Nhóm tác giả CTCP Y Sinh Immutek