Khuẩn ruột và Hệ miễn dịch niêm mạc

Trong đường ruột của động vật có vú như người và chuột, có hàng tỷ vi khuẩn, vi rút, nấm gọi chung là khuẩn ruột (microbiota); chúng chung sống hoà bình với hệ miễn dịch niêm mạc ruột do ngăn cách bởi một hàng rào tế bào miên mạc ruột.

Câu hỏi được đặt ra liệu khuẩn ruột hay tốt hay xấu và nó có ý nghĩa gì với sức khoẻ và hệ miễn dịch hay không.

Những quan sát từ những năm 60 thế kỷ trước cho thấy, chuột không có khuẩn ruột (germ-free mice) biểu hiện sự kém phát triển một số cơ quan miễn dịch cũng như hoạt động một tế bào miễn dịch nhất định.

Năm 1989, David Strachan đưa ra khái niệm về “giả thiết về vệ sinh” (hygiene hypothesis) sau khi nhóm ông phát hiện những đứa trẻ mà có anh chị ruột thì giảm nguy cơ mắc bệnh dị ứng như sốt mùa cỏ khô (hay fever) hoặc eczema. Ông phát triển thành giả thiết rằng nguy cơ mắc bệnh dị ứng cao hơn ở các nước công nghiệp phát triển là do ảnh hưởng của lối sống vệ sinh sạch sẽ hơn, và trẻ con khi tiếp xúc với vi khuẩn khi còn nhỏ sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh dị ứng sau.

Ngày nay, với kỷ nguyên của dùng thuốc kháng sinh và lối sống vệ sinh hơn, xa rời với môi trường như tổ tiên con người sống, có nhiều bằng chứng cho thấy sự đa dạng khuẩn ruột đang ngày càng giảm qua các thế hệ và đi cùng đó tần suất mắc bệnh dị ứng ngày càng tăng.

“Giả thuyết về vệ sinh” được xem xét lại ở góc độ: việc mất đi khuẩn ruột làm tăng nguy cơ mắc bệnh dị ứng; và nghiên cứu ở mức độ chuyên sâu hơn chỉ ra có những nhóm khuẩn ruột nhất định có khả năng định hình một số thành phần nhất định của hệ miễn dịch đường ruột.

Vậy câu hỏi kế tiếp, nếu tái lập lại các khuẩn ruột, hoặc chí ít tập trung đưa trở lại một vài nhóm khuẩn ruột có lợi nhất định, có giúp tạo ra đáp ứng miễn dịch có lợi phòng bệnh nhiễm khuẩn hay ung thư hay không.

Cách đây một vài năm, nghiên cứu cho thấy việc ghép-phân (faecal transplantation) giúp tăng cường đáp ứng điều trị bênh viêm ruột do Clostridium difficile (cơ chế có thể do tái cân bằng khuẩn ruột ở những bệnh nhân này).

Gần đây, một nhóm nghiên cứu của đại học danh tiếng Keio (Gs. Honda) phân lập được một nhóm vi khuẩn đường ruột (Coctail 11 dòng vi khuẩn, cocktai-11). Nhóm này cho chuột không có khuẩn ruột uống coctail-11 này, và cho thấy tác dụng bảo vệ chuột trên khỏi nhiễm khuẩn Listeria monocytogenes cũng như ung thư thực nghiệm trên da thông qua việc tăng cường một nhóm tế bào miễn dịch quan trọng (CD8+ IFN-γ+ T cells).

Nghiên cứu về khuẩn ruột thực sự vẫn đang là một đề tài nóng bỏng trong miễn dịch và sức khoẻ con người nói chung, thế nên có nhà khoa học còn coi khuẩn ruột như một cơ quan cơ thể bị bỏ quên (microbiota – a missing organ ).

Nguồn :

https://www.nature.com/articles/d42859-019-00014-2

Nature. 2019 Jan;565(7741):573-574. doi: 10.1038/d41586-019-00133-w.

Tanoue, T., Morita, S., Plichta, D. R., Skelly, A. N., Suda, W., Sugiura, Y., Honda, K. (2019). A defined commensal consortium elicits CD8 T cells and anti-cancer immunity. Nature, 565. https://doi.org/10.1038/s41586-019-0878-z

Biên dịch: Nhóm tác giả CTCP Y Sinh Immutek